Museum Speelklok Collectie

Sidebar content	Main content
Acties	Details Verwijder uit selectie Voeg toe aan selectie Afbeelding(en) TitelSalonorgel, 'de Douairière' Vertaalde titelChamber Barrel Organ ‘the Douairière’ Vervaardiger Diederich Nicolaus Winkel (orchestrionbouwer)‎ PlaatsAmsterdam Jaar ca. 1826 Objectnummer0026 Objectcategoriemechanische instrumenten met orgelpijpen Objectnaamsalonorgel, orgel met cilinder BeschrijvingHet orgel bezit een ingenieus mechaniek dat het mogelijk maakt om de winddruk te variëren, waarmee een bepaalde vorm van expressie wordt verkregen. Dit mechaniek werkt alleen voor de doorslaande tongwerken. Labiaalpijpen zouden gaan ontstemmen bij zo'n systeem, doorslaande tongwerken niet. De aandrijving komt tot stand dankzij een gewicht, dat ter bescherming door een speciaal kanaal achter in de kast wordt geleid. Het tempo wordt door een zelfregulerende windvleugel bepaald. Registerschakelingen worden ook bepaald door een eigen systeem van Winkel. Zo kan het register hier door dezelfde toets zowel uit als aan worden gezet. Het verschil wordt bepaald door de diepte van de pen op de cilinder. De eikenhouten kast, met mahonie gefineerd en afgewerkt met was, heeft stof in de deuren en in de kap. Daardoor kan het geluid wanneer de deurtjes gesloten zijn, toch vrij naar buiten klinken. Beide zijden en achterwand zijn geheel uitneembaar wanneer de kap eraf wordt gehaald. Begeleidende tekstenOm het spelen van lange muziekstukken mogelijk te maken is gebruik gemaakt van een trapsgewijze spiraalnotatie, waarbij de ronddraaiende cilinder na een halve omwenteling een stukje zijwaarts schuift. Het toetsenklavier heeft 71 toetsen waarvan twee voor expressie, twee voor de trommel, één voor de triangel en drie voor de registerwisselingen. Bij het orgel zitten de 4 originele cilinders, waarvan er drie voorzien zijn van een muziekprogramma. De vierde is leeg gelaten, op wat aantekeningen als ‘klavier licht op’ en ‘rust’ na. De originele cilinders vertolken de muziek voornamelijk op de tongwerken, waarbij de labiaalpijpen de soli en omspelingen verzorgen. Op cilinder 1, Variaties van Henri Herz (1803-1888); op cilinder 2, Der Freischütz Ouverture, C.M. von Weber (eerste opvoering 1821); op cilinder 3, Alexander Mars. 1 cilinder geheel onbeslagen; en op cilinder 4, gemaakt in museum Speelklok, Andante KV 616 W.A. Mozart, zonder gebruik van de tongwerken. Dit salonorgel staat tot het eind van Winkels leven bij hem in huis. Na zijn overlijden in september 1826, wordt het beschreven in zijn boedelinventaris. De naam ‘Douairière’ is een (interne) museum naam, die verwijst naar de schenkster van het salonorgel aan Museum Speelklok. Na het overlijden van de laatste eigenaar (Jonkheer J.F. de Beaufort) schonk zijn weduwe de douairière C.E. de Beaufort-Miseroy, geheel volgens zijn eigen wens, het instrument in 1963 aan Museum Speelklok. Bij de restauratie van het instrument in 2007 is een nieuwe cilinder gemaakt met hierop geprogrammeerd 'Andante' KV 616 (Ein Andante für eine Walze in eine kleine Orgel) van Wolfgang Amadeus Mozart. Deze had dit stuk voor een automatisch orgeltje gecomponeerd, maar dit instrument is verloren gegaan. Aan de hand van Mozart’s partituur en dankzij de kennis van oude-muziekspecialist Ton Koopman is de nieuwe cilinder vervaardigd. Afmetingen geheel hoogte: 239 cm geheel breedte: 158 cm geheel diepte: 75 cm geheel breedte: 238 cm Trefwoordenprogrammadrager: cilinder geluidsbron: orgelpijpen aandrijving: gewicht cilinder schroefnotatie klavier Digitale referenties

Afbeelding(en)

TitelSalonorgel, 'de Douairière'

Vertaalde titelChamber Barrel Organ ‘the Douairière’

Vervaardiger Diederich Nicolaus Winkel (orchestrionbouwer)‎

PlaatsAmsterdam

Jaar ca. 1826

Objectnummer0026

Objectcategoriemechanische instrumenten met orgelpijpen

Objectnaamsalonorgel, orgel met cilinder

BeschrijvingHet orgel bezit een ingenieus mechaniek dat het mogelijk maakt om de winddruk te variëren, waarmee een bepaalde vorm van expressie wordt verkregen. Dit mechaniek werkt alleen voor de doorslaande tongwerken. Labiaalpijpen zouden gaan ontstemmen bij zo'n systeem, doorslaande tongwerken niet. De aandrijving komt tot stand dankzij een gewicht, dat ter bescherming door een speciaal kanaal achter in de kast wordt geleid. Het tempo wordt door een zelfregulerende windvleugel bepaald. Registerschakelingen worden ook bepaald door een eigen systeem van Winkel. Zo kan het register hier door dezelfde toets zowel uit als aan worden gezet. Het verschil wordt bepaald door de diepte van de pen op de cilinder. De eikenhouten kast, met mahonie gefineerd en afgewerkt met was, heeft stof in de deuren en in de kap. Daardoor kan het geluid wanneer de deurtjes gesloten zijn, toch vrij naar buiten klinken. Beide zijden en achterwand zijn geheel uitneembaar wanneer de kap eraf wordt gehaald.

Begeleidende tekstenOm het spelen van lange muziekstukken mogelijk te maken is gebruik gemaakt van een trapsgewijze spiraalnotatie, waarbij de ronddraaiende cilinder na een halve omwenteling een stukje zijwaarts schuift. Het toetsenklavier heeft 71 toetsen waarvan twee voor expressie, twee voor de trommel, één voor de triangel en drie voor de registerwisselingen. Bij het orgel zitten de 4 originele cilinders, waarvan er drie voorzien zijn van een muziekprogramma. De vierde is leeg gelaten, op wat aantekeningen als ‘klavier licht op’ en ‘rust’ na. De originele cilinders vertolken de muziek voornamelijk op de tongwerken, waarbij de labiaalpijpen de soli en omspelingen verzorgen. Op cilinder 1, Variaties van Henri Herz (1803-1888); op cilinder 2, Der Freischütz Ouverture, C.M. von Weber (eerste opvoering 1821); op cilinder 3, Alexander Mars. 1 cilinder geheel onbeslagen; en op cilinder 4, gemaakt in museum Speelklok, Andante KV 616 W.A. Mozart, zonder gebruik van de tongwerken.

Dit salonorgel staat tot het eind van Winkels leven bij hem in huis. Na zijn overlijden in september 1826, wordt het beschreven in zijn boedelinventaris. De naam ‘Douairière’ is een (interne) museum naam, die verwijst naar de schenkster van het salonorgel aan Museum Speelklok. Na het overlijden van de laatste eigenaar (Jonkheer J.F. de Beaufort) schonk zijn weduwe de douairière C.E. de Beaufort-Miseroy, geheel volgens zijn eigen wens, het instrument in 1963 aan Museum Speelklok. Bij de restauratie van het instrument in 2007 is een nieuwe cilinder gemaakt met hierop geprogrammeerd 'Andante' KV 616 (Ein Andante für eine Walze in eine kleine Orgel) van Wolfgang Amadeus Mozart. Deze had dit stuk voor een automatisch orgeltje gecomponeerd, maar dit instrument is verloren gegaan. Aan de hand van Mozart’s partituur en dankzij de kennis van oude-muziekspecialist Ton Koopman is de nieuwe cilinder vervaardigd.

Afmetingen

geheel hoogte: 239 cm
geheel breedte: 158 cm
geheel diepte: 75 cm
geheel breedte: 238 cm

Trefwoordenprogrammadrager: cilinder
geluidsbron: orgelpijpen
aandrijving: gewicht
cilinder schroefnotatie
klavier

Digitale referenties

Details