Details
Afbeelding(en)
TitelSalonorgel, 'de Freule'
Vertaalde titelChamber Barrel Organ 'the Freule'
Vervaardiger Diederich Nicolaus Winkel (orchestrionbouwer)
PlaatsAmsterdam
Jaar 1819
Objectnummer0071
Objectcategoriemechanische instrumenten met orgelpijpen
Objectnaamsalonorgel, orgel met cilinder
BeschrijvingDe meeste salonorgels hebben vier of vijf tandwielen waarmee alle verschillende bewegingen in gang worden gezet, maar Diederich Nicolaus Winkel wist op geniale wijze het gehele mechaniek terug te brengen tot één tandwiel. En dat ene tandwiel verzorgt maar liefst vier functies: de directe aandrijving van de windvleugel voor regulatie van het tempo, de regelmatige pompbeweging van de twee schepbalgen, het ronddraaien en verschuiven van de cilinder en het optillen van het toetsenklavier bij het terugspringen van de cilinder in de beginstand. De registertoets draagt de inscriptie: D.N.W. INVENIT 1819.
Begeleidende tekstenDe muziek klinkt steeds op een reeks gedekte houten 8' pijpen die de chromatische tonenreeks d' a''' laten horen. De pijpen klinken een halve toon lager dan hun nominale waarde aangeeft (de notennamen staan op de pijpen). De registertoets bedient een extra reeks unisono (dat wil zeggen: eenzelfde toonhoogte gevende) open houten pijpen met een wat nasaler, strijkend timbre. Deze kleuren en versterken, wanneer ingeschakeld, de muziek. Bij het instrument zijn 6 cilinders met spiraalnotatie: 1. Tiroler lied gevarieerd door Mozart; 2. God save the king en Wilhelmus van Nassauwen met variaties; 3. Cavatine en fuga uit de barbier van Sevilla (Rossini); 4. Cavatine andante palpiti varie (Gelineck); 5. Il Matrimonio segreto (Cimarosa); 6. ...... (Mozart).
Het instrument heeft opgesteld gestaan op de buitenplaats Voorland in de Watergraafsmeer in Amsterdam, dat eigendom was van de gefortuneerde kunstverzamelaarster Lucretia Johanna van Winter (1785-1845) en haar echtgenoot Mr. Hendrik Six (1790-1847). In 1934 werd deze buitenplaats afgebroken ten behoeve van de bouw van het stadion de Meer van Ajax. Het orgel is in 1967 aan Museum Speelklok geschonken door Freule Catharina Isabella Six (1897-1986); één van de nazaten van het echtpaar Six-van Winter. Winkel gaf zijn instrumenten geen namen. Dat is moeilijk communiceren, dus in de loop der tijd hebben de instrumenten van Winkel in het museum allemaal hun eigen (bij)naam gekregen. In dit geval heeft het orgel de naam ‘de Freule’ dus te danken aan haar schenkster.
Het instrument heeft opgesteld gestaan op de buitenplaats Voorland in de Watergraafsmeer in Amsterdam, dat eigendom was van de gefortuneerde kunstverzamelaarster Lucretia Johanna van Winter (1785-1845) en haar echtgenoot Mr. Hendrik Six (1790-1847). In 1934 werd deze buitenplaats afgebroken ten behoeve van de bouw van het stadion de Meer van Ajax. Het orgel is in 1967 aan Museum Speelklok geschonken door Freule Catharina Isabella Six (1897-1986); één van de nazaten van het echtpaar Six-van Winter. Winkel gaf zijn instrumenten geen namen. Dat is moeilijk communiceren, dus in de loop der tijd hebben de instrumenten van Winkel in het museum allemaal hun eigen (bij)naam gekregen. In dit geval heeft het orgel de naam ‘de Freule’ dus te danken aan haar schenkster.
Afmetingen
geheel hoogte: 184 cm
geheel breedte: 108 cm
geheel diepte: 50.5 cm
met deuren open breedte: 195 cm
deuren recht vooruit diepte: 93 cm
geheel breedte: 108 cm
geheel diepte: 50.5 cm
met deuren open breedte: 195 cm
deuren recht vooruit diepte: 93 cm
Digitale referenties