Museum Speelklok Collectie

Sidebar content	Main content
Acties	Details Verwijder uit selectie Voeg toe aan selectie Afbeelding(en) TitelStaande klok met bellen Vertaalde titelLongcase Clock with Bell Playing Movement Vervaardiger Jan van der Swelling PlaatsLeiden Jaar ca. 1780 Objectnummer0940 Objectcategoriemechanische instrumenten met bellen, uurwerken met speelwerk Objectnaamuurwerk met bellen, staande klok BeschrijvingBellenspeelklokken zoals deze waren in de 18e eeuw heuse statussymbolen voor een deftige elite. De melodieën die op de klokken geprogrammeerd stonden, waren vaak bekend om hun kluchtige teksten. Bellenspeelklokken spelen op gezette tijden een melodie op een reeks gestemde bellen. In de zogenaamde muziekcilinder is een patroon van pinnen geslagen. Wanneer deze cilinder door het mechaniek in werking wordt gezet, draait de cilinder en raken de pinnen de uiteindes van hamers. Deze hamers slaan tegen bellen een melodie. Een bellenspeelklok heeft gemiddeld 14 bellen en meestal meerdere hamers per bel, waardoor een snellere toonherhaling mogelijk is. Op een cilinder staan vaak meerdere melodieën, meestal zo’n 12 stuks. Begeleidende tekstenVaak werden populaire melodieën op 18e-eeuwse klokken geprogrammeerd. Zo speelt deze klok onder andere een allemande (hier geschreven als ‘Almande’), een bekend danstype. Wanneer er op dit soort bellenspeelklokken een allemande staat, is dat eigenlijk altijd dezelfde melodie. Deze kennen we uit een Frans ballet uit 1702. In Nederland werden er verschillende teksten verzonnen op de dansmelodie. Eén ervan – een drinklied – bevat de zinnen: ‘Ik prees wel eer, maar nu niet meêr, de krachten van de Min, Nu buigen wy voor Baghus volle vat, en pryzen ’t druive nat.’ Het technisch vernuft van deze speelklokken was (en is) verbazingwekkend en dat maakten dat ze in de 18de eeuw een gewild item om welvaart mee tentoon te stellen. De klokkeneigenaren waren dan ook welgestelde burgers, die veelal bestuurlijke functies (burgemeesters, VOC leden etc.) bekleedden. Diens voorouders waren in de gouden eeuw (een eeuw eerder dus, de 17de) veelal rijk geworden van de handel. Deze elite koos er dus graag voor om hun deftige huis verfraaien met een luxe uitgevoerde, kostbare klok. Wie daar nog een schepje bovenop kon doen, had er eentje met een bellenspeelwerk dat op regelmatige tijden een deuntje speelde. Op deze melodieën waren vaak verschillende liedteksten bekend. Die teksten waren kluchtig en zelfs soms ronduit pikant. Afmetingen geheel hoogte: 300 cm geheel breedte: 72 cm geheel diepte: 42 cm cilinder lengte: 35.5 cm cilinder diameter: 6 cm Trefwoordenprogrammadrager: cilinder geluidsbron: bellen

Afbeelding(en)

TitelStaande klok met bellen

Vertaalde titelLongcase Clock with Bell Playing Movement

Vervaardiger Jan van der Swelling

PlaatsLeiden

Jaar ca. 1780

Objectnummer0940

Objectcategoriemechanische instrumenten met bellen, uurwerken met speelwerk

Objectnaamuurwerk met bellen, staande klok

BeschrijvingBellenspeelklokken zoals deze waren in de 18e eeuw heuse statussymbolen voor een deftige elite. De melodieën die op de klokken geprogrammeerd stonden, waren vaak bekend om hun kluchtige teksten. Bellenspeelklokken spelen op gezette tijden een melodie op een reeks gestemde bellen. In de zogenaamde muziekcilinder is een patroon van pinnen geslagen. Wanneer deze cilinder door het mechaniek in werking wordt gezet, draait de cilinder en raken de pinnen de uiteindes van hamers. Deze hamers slaan tegen bellen een melodie. Een bellenspeelklok heeft gemiddeld 14 bellen en meestal meerdere hamers per bel, waardoor een snellere toonherhaling mogelijk is. Op een cilinder staan vaak meerdere melodieën, meestal zo’n 12 stuks.

Begeleidende tekstenVaak werden populaire melodieën op 18e-eeuwse klokken geprogrammeerd. Zo speelt deze klok onder andere een allemande (hier geschreven als ‘Almande’), een bekend danstype. Wanneer er op dit soort bellenspeelklokken een allemande staat, is dat eigenlijk altijd dezelfde melodie. Deze kennen we uit een Frans ballet uit 1702. In Nederland werden er verschillende teksten verzonnen op de dansmelodie. Eén ervan – een drinklied – bevat de zinnen: ‘Ik prees wel eer, maar nu niet meêr, de krachten van de Min, Nu buigen wy voor Baghus volle vat, en pryzen ’t druive nat.’

Het technisch vernuft van deze speelklokken was (en is) verbazingwekkend en dat maakten dat ze in de 18de eeuw een gewild item om welvaart mee tentoon te stellen. De klokkeneigenaren waren dan ook welgestelde burgers, die veelal bestuurlijke functies (burgemeesters, VOC leden etc.) bekleedden. Diens voorouders waren in de gouden eeuw (een eeuw eerder dus, de 17de) veelal rijk geworden van de handel.
Deze elite koos er dus graag voor om hun deftige huis verfraaien met een luxe uitgevoerde, kostbare klok. Wie daar nog een schepje bovenop kon doen, had er eentje met een bellenspeelwerk dat op regelmatige tijden een deuntje speelde. Op deze melodieën waren vaak verschillende liedteksten bekend. Die teksten waren kluchtig en zelfs soms ronduit pikant.

Afmetingen

geheel hoogte: 300 cm
geheel breedte: 72 cm
geheel diepte: 42 cm
cilinder lengte: 35.5 cm
cilinder diameter: 6 cm

Trefwoordenprogrammadrager: cilinder
geluidsbron: bellen

Details